بسم الله الرحمن الرحیم

نقش حوزه‎های علمیه در تبدیل سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به گفتمان علمی و عمومی خبرگزاری رسا ـ مدیر استانی حوزه علمیه چهارمحال و بختیاری به تبیین نقش حوزه‎های علمیه در تبدیل سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به گفتمان علمی و عمومی پرداخت و گفت: حوزه علمیه می‌بایست راجع به اقتصاد مقاومتی تبلیغ و گفتمان سازی کند و از تریبون‎های مختلف، برای توجیه مردم کمک بگیرد و در تریبون نماز جمعه باید به این مبحث بیشتر پرداخته شود.

اعمال تحریم‌های یک جانبه و غیرقانونی، همواره یکی از ابزارهای نظام سلطه برای وارد آوردن فشار به نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.

هر چند اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از تسخیر لانه جاسوسی، آمریکا قانون تحریم نظام جمهوری اسلامی ایران را به اجرا گذاشت و در طول سی و چند سال گذشته نیز همواره بر حجم این تحریم ها افزوده شد. در مقابل اتخاذ چنین رویکردی، رهبر معظم انقلاب بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح و از آن به عنوان روشی مهم در تغییر مسیر حرکت اقتصادی کشور یاد کردند؛ روشی که در برابر هجمه‌های غرب همانند سدی محکم کارآمد باشد.

اقتصاد مقاومتی مفهومی عملی برای جهش کشور در بعد اقتصاد و قدرت نظامی و فرهنگی و علمی و تکنولوژیک است. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام‌های بلند برای پیشرفت کشور در حین مقاومت، توجه به کیفیت و قیمت و تنوع تولیدات داخل، اصلاح مدیریت‌های اجرایی و عملیاتی با نگرش رسیدن به خودکفایی و اتخاذ تدابیری لازم برای خود اتکایی در برخی زمینه‌ها لازم است.

با توجه به ابلاغ سیاست‎های کلی اقتصاد مقاومتی و نام‌گذاری سال جاری با محوریت فرهنگ و اقتصاد از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، ضرورت و تأکید ایشان بر تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن به ویژه در محیط‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی، در ایام هفته دولت، حجت الاسلام یدالله رحمانی، مدیر استانی حوزه علمیه خواهران چهارمحال و بختیاری، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در شهرکرد، به واکاوی و بررسی بخش‌های مختلف فرمان رهبری پرداخته است تا انشاالله با تشریح جنبه‌های مختلف این امر نهایی، بتوان اوضاع اقتصاد کشور را بهبود داد.

رسا ـ اقتصاد مقاومتی از دیدگاه شما دارای چه تعریفی است؟

کلمه «مقاومت» از باب «مفاعله» است که به معنای «قیام در مقابل قیام» است. به طور کلی باید گفت دشمن قیام کرده تا ما را ریشه‎کن و مستأصل کند و در مقابل نیز قیامی به قلب دشمن می‎زند که او را وادار به عقب نشینی سازد. این دو قیام در برابر هم تبدیل به مقاومت می‌شود. مقاومت، بدون دشمن متصور نیست؛ کسی باید باشد تا کسی را تحریم و تهدید کند و او در مقابل تهدید بایستد. در این صورت، کلمه مقاومت معنا پیدا می‌کند. گاهی مقاومت در عرصه نظامی مطرح است که بروز آن چیزی شبیه به حزب الله و حماس می‎شود که در مقابل صیهونیست قرار دارند. گاهی هم مقاومت همچون مقاومت هسته‎ای در بُعد سیاسی است. امروزه اتحادیه اروپا و 5+1 می‎خواهند حق ما را ضایع کنند و ما نیز در برابر آنها بسیج می‌شویم و قیام می‌کنیم تا آنها را از هجوم بازداریم و به یک نقطه تعادل برسانیم.

یک کشور را شاید از لحاظ سیاسی، نظامی و فرهنگی نتوان شکست داد، اما در بُعد اقتصادی می‎توان روزنه‎ای برای آسیب پذیری کشف کرد. اقتصاد نقطه امید کشورهای غربی است که اگر کسی را از لحاظ سیاسی، نظامی و فرهنگی نتوانند شکست دهند، در عرصه اقتصادی امیدوارترند؛ چرا که اقتصاد به معنای نان و آب مردم است و می‌توان جلو توسعه یک ملت را گرفت.

رسا ـ آیا اقتصاد مقاومتی را می‌توان به عنوان یک نظریه جدید در عرصه اقتصاد معرفی کرد؟

آقای «بودیانو» در جنبش غیرمتعهدها در تهران، یکی از مسؤولان شرکت کننده از کشور اندونزی بود که خدمت رهبر معظم انقلاب رسید و عرض کرد من اقتصاد دانم، اما دیدگاه‌های شما بسیار جالب و جدید است. خود همین نشان می‌دهد که این نوع اقتصاد با اقتصاد ریاضتی متفاوت است.

رسا ـ آیا نظریه اقتصاد مقاومتی نظریه‎ای ثابت است یا مربوط به دوران بحران می‎شود؟

اقتصاد مقاومتی چیزی نیست که ما به صورت انفعالی به آن رسیده باشیم؛ اسلام همیشه طرف مقابل دارد. اسلام‌هراسان همیشه وجود دارند؛ بنابراین این اقتصاد، اقتصاد مقاومت است. دستورات آن دستورات مقاومتی است که در تولید، توزیع و مصرف نقش دارد. نبوغ اقتصاد اسلامی این است که هم برای تولید، هم برای توزیع و هم برای مصرف، دستورات منحصر به فردی دارد.

رسا ـ اصلی‌ترین رکن اقتصاد چیست؟

نخستین، اصلی‎ترین و مهم‌ترین رکن اقتصاد مقاومتی این باور است که ما همه چیز داریم و باید بر دارایی‌های خودمان تکیه کنیم. اگر این اتفاق بیفتد، ما خواهیم دید که دو دریا، چندین رودخانه، معادن، نفت و گاز که از لحاظ مجموع ذخایر آنها، از بالاترین‌ها هستیم، از لحاظ هوش بهترین هستیم، انقلاب یک سرمایه است، اهل بیت(ع) ثروتی وصف ناپذیرند، قرآن، حوزه و روحانیت، فقه و معارف دینی سرمایه‎هایی هستند که ما از آن ها بهره می‎بریم. سرعت رشد بالای ما دشمنان را به وحشت انداخته که اگر جوان ایرانی بر علوم مسلط شود، حریفی نخواهند داشت و بدین ترتیب می‌خواهند مانع رشد و توسعه کشور شوند.

الگوی اقتصاد کشور را نیز باید مطابق با این اعتقاد تغییر داد و تکیه بر نفت را کنار بگذاریم که یک آرزوی همیشگی است. محصولات نفتی همچون پتروشیمی خوب است، اما تکیه باید بر صادرات غیر نفتی باشد؛ صادرات باید بیش از واردات باشد و واردات نباید به اقتصاد ضربه بزند. به عبارت دیگر، واردات می‌تواند مکمل صادرات باشد.

رسا ـ اقتصاد ریاضتی چه تفاوتی با اقتصاد مقاومتی دارد؟

اقتصاد ریاضتی ناشی از نداری است؛ همچون کشورهای یونان، اسپانیا، پرتقال و اخیراً ایتالیا و آمریکا که به نداری افتاده و از فرط آن به ریاضت دچار شده‌اند. این کشورها با بدهکاری و کسری بودجه‎های فراوانی روبرو شده‎اند؛ در نتیجه می‌گویند باید ریاضت کشید و سخت زندگی کرد تا بتوان دوام آورد.

اقتصاد مقاومتی ناشی از نداری نبوده، بلکه ناشی از دارایی است و علت مقاومت، ضربات دشمن است؛ یعنی اگر دشمنی نباشد، دارایی‌ها به اندازه‌ای هست که کفایت کند و به توسعه همه جانبه کمک نماید.

اقتصاد مقاومتی یعنی داشته‌هایمان را مدیریت کنیم؛ همچون مورچه‌ها و برخی دیگر از حیوانات. حیوانات اقتصاد مقاومتی خوبی دارند، خوب زندگی می‌کنند، منظم زندگی می‌کنند، ذخیره سازی آنها درست است؛ برای زمستان و تابستانشان برنامه دارند و می‌دانند که بدنشان چه غذاهایی نیاز دارد و به اندازه نیاز می‌خورند.

حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: نباید دو نوع غذا بر سر سفره باشد؛ چون معده را حیران می‌کند.

در اقتصاد ریاضتی دشمنی وجود ندارد؛ به فرض مثال، هیچ اتحادیه و کشوری، اروپا را تحریم نکرده، اما مردمان این قاره در حال تحمل ریاضت اقتصادی هستند. ریاضت اقتصادی اروپا نتیجه سوء تدبیرها و پول‌هایی است که سران حکومت در جهت جنگ افروزی و تشدید اختلافات در خاورمیانه خرج کرده‎اند.

رسا ـ اقتصاد مقاومتی تنها مختص کشورهای فقیر است؟

ماهیت اقتصاد مقاومتی مربوط به یک کشور فقیر نیست و یک کشور قوی نیز می تواند آن را اجرایی کند. شاید برخی کلمه «مقاومت» را که در «اقتصاد مقاومتی» می شنوند، تصور کنند این طرح راجع به کشورهای فقیر و ضعیف است. در صورتی که این طرح در کشورهای غنی نیز مصداق پیدا می کند تا به غنای اقتصادی آن ها افزوده شود. محور اقتصاد مقاومتی بر غناست، نه بر فقر. از فقر پیش گیری می کند و عزت و پیشرفت را به ارمغان می آورد و کشور در مقابل هر تحریم و تهدیدی، ثبات پیدا می کند.

رسا ـ پس از اعمال تحریم‎ها کدام بخش یا بخش‎هایی مورد آسیب قرار نگرفتند؟

امام صادق(ع) فرمودند: «کشت کنید و درخت بکارید. به خدا سوگند، مردم کاری پاکتر و نیکوتر از آن انجام نمی دهند».(تهذیب، ج 2، ص 115) تمام بخش‎ها بر اثر تحمیل مشکلات اقتصادی کشور آسیب دیدند، جز بخش کشاورزی. ما با وجود این که نفت داریم، وارد کننده بنزین نیز هستیم؛ مخصوصاً بنزین پاک را وارد می کنیم؛ اما در کشاورزی صادر کننده هستیم. بنابراین اقتصاد مقاومتی اقتصاد اغنیاست، نه اقتصاد فقرا.

اقتصاد مقاومتی «مدیریت سرمایه» است. در این سیاست باید سرمایه خود را به سودآورترین حالت تبدیل کنیم و کم‎ترین خسارت را متحمل شویم. در اقتصاد ریاضتی سرمایه ای در کار نیست و از نداشتن سرمایه ضربه می خوریم؛ اما ما در اقتصاد مقاومتی سرمایه ها و داشته هایمان را مدیریت می کنیم.

رسا ـ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که توسط رهبر انقلاب در سالروز قیام مردم تبریز در 29 بهمن سال 1392 ابلاغ شد، چه ویژگی هایی دارد؟

در مرحله نخست بر همه مشکلات اقتصادی فائق می آید. دوما، ایشان فرمودند دشمن با تمام صف‎ آرایی های خود، عقب نشینی می کند و در مرحله سوم این سیاست‎ها می تواند به صورت یک الگو دربیاید؛ یعنی نه تنها برای ما مفید باشد، بلکه برای سایر ملت ها نیز مفید واقع شود و یک الگوی الهام بخش باشد. از دیدگاه رهبر معظم انقلاب این سیاست ها سه خصوصیت دارد: 1- این جنگ، یک جنگ تحمیلی اقتصادی است و اگر جنگ تحمیلی هشت سال طول کشید، این جنگ ممکن است هشتاد سال طول بکشد. آن جنگ با پیروزی همراه بود و این جنگ نیز با پیروزی همراه خواهد بود. 2- موجب عقب نشینی دشمن است. 3- این سیاست ها می تواند الگویی برای دوستان ما باشد.

رسا ـ امکانات، منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور چطور فعال می‎شود؟

اقتصاد مقاومتی به ما می گوید که 45 میلیون جوان ایرانی را فعال کنیم. فرمول فعال سازی را نیز در اختیار داریم؛ «جوان ها مثل زه کمان هستند که صاف و مستقیم است و پیران جامعه مثل قوس کمان هستند که خمیده است». تیری که باید پرتاب شود، با زه به تنهایی و با قوس به تنهایی قابل پرتاب نیست؛ بلکه تکیه اش به زه است و جهت دهی آن به قوس. این دو با هم به نتیجه می رسند. ما باید از تجربه بزرگان استفاده کنیم و پُست ها را به جوان ترها بدهیم. این کار باعث فعال شدن آن ها می شود. این که یک دولت تمام مسؤولیت‎ها را به عهده پیران یا فقط به عهده جوانان قرار دهد، افراط و تفریط است.

کابینه پیامبر اکرم(ص) کابینه بسیار جوانی بود؛ ایشان به جوانان اعتماد می کردند. حضرت امام(ره) وقتی روی کار آمدند، همکاران‎شان 50 سال جوانتر از خود ایشان بودند. سرلشگر ایشان آقای محسن رضایی بود که 26 سال سن داشت و امام راحل 80 سال.

رهبر معظم انقلاب در ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد فرمودند که بحث اقتصاد مقاومتی بایستی به صورت یک گفتمان در سطح نخبگان، مسؤولان و مردم تبدیل شود. حال، چگونه می توان این سیاست کلی را به صورت یک گفتمان در بین عموم مردم رواج داد؟ مردم در تحقق این سیاست های کلی چه جایگاهی دارند؟

گاهی گفت‌وگوها در سطح مسؤولان و نخبگان باقی می ماند و این کافی نیست؛ مخاطب اقتصاد مقاومتی مردم هستند که بایستی این نوع اقتصاد را تحمل کرده و به پیش ببرند. تا مردم نخواهند این کار انجام نمی‎شود و بحث اقتصاد مقاومتی نباید تنها در همایش‎ها محدود و منحصر گردد.

رسا ـ حوزه‎های علمیه در تبیین و تبدیل این سیاست ها به گفتمان علمی و عمومی چه جایگاهی دارند؟

حوزه علمیه در مجموعه نخبگان قرار می گیرد و یک جمع نخبه اجتهادی است. ما می توانیم کرسی های درسی و نشست های علمی و نظریه پردازی ایجاد کنیم؛ می توانیم این سیاست ها را در گروه اقتصاد حوزه مطرح کنیم که اخیراً بسیار فعال بوده است. رویکرد این طرح جهادی است؛ جهادی به این معنی که یک تلاش مخلصانه و در راه خدا بدون ساعت کار، ابتکاری، فرصت ساز، مولد و درونگرا است. حوزه علمیه به دلیل این که به نوعی پدر نظام اسلامی است، این پدر نسبت به فرزندش مسؤولیت دارد و باید اقتصاد را به شکل مقاومتی طراحی و به فرزند خویش بیاموزد.

حوزه برای اقتصاد، انجمن اقتصاد دارد؛ اما مرکز تخصصی اقتصاد ندارد. در حالی که در انجمن اقتصاد نیروهای بسیار ورزیده ای حضور دارند که شاید در تدوین این سیاست‎ها هم نقش داشته اند. در نتیجه، چون خودش را آماده نمی ‎کند، دچار انفعال می شود.

حوزه نقش ترویجی دارد و فاقد نقش تولیدی است تا بتواند یک نظریه جدید ارائه دهد. رهبر معظم انقلاب خودشان یک شخصیت حوزوی هستند و این نظریه را به نمایندگی از طرف حوزه علمیه ارائه دادند؛ یعنی حوزه می بایست این کار را انجام می داد، اما رهبری از طرف حوزه این مسؤولیت را به دوش کشیدند.

نظریه اقتصاد مقاومتی را حوزه ارائه داده و یک گام جلوتر هستیم. اکنون حوزه علمیه می بایست راجع به اقتصاد مقاومتی تبلیغ و گفتمان سازی کند، از تریبون‎های مختلف، مردم را نسبت به این مبحث توجیه کنند و در تریبون نماز جمعه باید به این مبحث پرداخته شود.

همان طور که کمیته‎های معارف، قرآن و حدیث یا فقه و اصول راه اندازی شده اند؛ باید کمیته اقتصاد نیز تشکیل شود تا ده ها پایان نامه با محوریت یاد شده سیاهه گردد.

خبرگزاری رسا نیز می تواند ستون مشخصی را به اقتصاد مقاومتی اختصاص دهد. الان کرسی فقه مدیریت آغاز شده است، درس ولایت فقیه در حوزه ها شروع شده که بسیار خوب است. در اقتصاد نیز برخی از فقها که دید حکومتی دارند، داوطلب شوند و مبحث اقتصاد مقاومتی را با نگاهی مجتهدانه و فقیهانه تدریس کنند. می توان کتاب های اقتصادی علمای سلف مانند کتاب «اقتصادنا»ی شهید صدر و کتب دیگران را احیا و منتشر نمود.

رهبر معظم انقلاب به عنوان یک متخصص فقیه که سی و پنج سال مدیریت کرده اند و تحریم‎ها، اقتصاد جنگ، اقتصاد سازندگی، اقتصاد اصلاحات و اقتصاد اصولگرایان را دیده‎اند، نازله ایشان مبحث اقتصاد مقاومتی شده است.

رسا ـ در صدر اسلام نیز نمونه‌هایی از مواجهه اهل‎بیت(ع) با چنین موضوعی وجود داشته است؟

یکی از بندهای 24گانه اقتصاد مقاومتی سیستم بانکی است که باید مبتنی بر اقتصاد اسلامی باشد. این نظریه مبتنی بر مبانی خاصی است که دائمی بوده و علت ایجاد آن، مقابله با دشمن است.

امروزه انقلاب ما دشمنان مختلفی همچون صهیونیست یا وهابیت دارد که اقتصاد را در چنگ خود گرفته‎اند تا حکمرانی کنند و به انقلاب اسلامی ایران ضربه بزنند. مقاومت همواره در اسلام وجود داشته است؛ همان طور که پیامبر اکرم(ص) را در صدر اسلام تحریم کرده و به شعب ابیطالب فرستادند.

اقتصاد مارکسیزم که شکست خورد و اقتصاد لیبرالی که مرکز آن وال استریت است، در برابر این اقتصاد اسلامی قرار دارد. نظریه پردازان غربی از جمله «فوکویاما» و «تافلر» معتقدند که انقلاب اسلامی مانند سیل در حال پیشروی است. پس فرمایش حضرت آقا مبنی بر این که «دانش هسته ای بهانه است، عُمده خود انقلاب اسلامی است» بسیار استراتژیک و مدبّرانه بوده است.

اسلام در بحث مصرف توصیه هایی دارد که «إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطینِ»(اسراء آیه 27) پس شیاطین همیشه هستند و مقابله می کنند. «الشَّیطانُ یعِدُکمُ الْفَقْرَ وَ یأْمُرُکمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ یعِدُکمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ»(بقره 268) شیطان وعده فقر می دهد، بعد می گوید اگر از من اطاعت کنید، شرایطتان بهتر می شود. امروز شیطان آمریکا است. فرهنگ دینی ما دائما بر مقابله با دشمن تکیه دارد، این که خداوند متعال در قرآن می فرماید: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکمْ وَ آخَرینَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَی ءٍ فی سَبیلِ اللَّهِ یوَفَّ إِلَیکمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُون»(انفال 60) بحث از مقاومت می کند. اقتصاد مقاومتی یک نظریه پشتیبان نسبت به اقتصاد اسلامی است. باید نظریه پردازی شود و مبانی آن مشخص گردد.

رسا ـ آیا بدون اصلاح ساختار نظام بانکی می‌توان در اقتصاد مقاومتی به نتیجه مطلوب رسید؟

مشکل سیستم بانکی ربا است و راه حلش قرض الحسنه است. جایی که بحث از اقتصاد بومی است، قرآن می فرماید: «هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فی مَناکبِها وَ کلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَ إِلَیهِ النُّشُور؛ زمین برای شما رام است، روی شانه های آن سوار شوید و از معادن آن روزیتان را بیرون بیاورید و بخورید، وابسته به خودتان باشید».(ملک 15)

خداوند متعال در جایی دیگر پیرامون دریا می فرماید: «وَ هُوَ الَّذی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیةً تَلْبَسُونَها وَ تَرَی الْفُلْک مَواخِرَ فیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکمْ تَشْکرُون»(نحل 14) مفهومش این است که ثروت ها زیاد است، سعی کنید به ثروت خودتان تکیه کنید.

رسا ـ ضرورت توجه به جایگاه زن و مرد در اقتصاد مقاومتی چقدر احساس می‎شود؟

امروزه جنس زن به دلیل جذابیت و ارزان تر و فرمانبردارتر بودن، بیشتر به کار گرفته می شود و این خیانت به کشور است. این موضوع موجب بالاتر رفتن سن ازدواج و آمار طلاق می‎ شود. اگر زن تحصیل کرد و از نظر مالی نیز مستقل شد، دم از جدایی می زند؛ اما وقتی وابسته به مرد شد، دیگر به راحتی دنبال طلاق نمی‎رود. در صورتی هم که زن و مرد هر دو کار کنند، فرزندآوری کم می شود؛ چون هیچ یک زمان تربیت فرزند را ندارند. بهترین راه برای فعال شدن سرمایه های انسانی، این است که جابجایی درستی اتفاق بیفتد.

در بند نخست اقتصاد مقاومتی، فعال سازی سرمایه های انسانی آمده است؛ جوانی که بیکار و جویای کار است، می بیند کار او را خواهرش گرفته است. شخصی که همسرش نیز شاغل بوده، متوجه می‎شود که حقوق خانمش بیشتر است! حتی امروزه اقشار متدین نیز به جذب نیروهایی از جنس مؤنث تمایل دارند؛ چون فرمانبردارتر هستند. این کاملاً نقطه مقابل اقتصاد مقاومتی است.

در بند نخست این طرح که فعال سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه های انسانی آمده، منظور همین است که وقتی بنده بی‌کار شدم، افسرده و تحقیر می شوم. بنابراین دستور اسلام است که خانم‎ها در رشته های مورد نیازشان تحصیل کنند. خداوند مردها را قوی تر آفریده است؛ اما وقتی خانم می گوید من هم کار می کنم، نتیجه اش این است که نسل پیر می شود؛ چون فرزند جدیدی به وجود نمی آید. باید به دستورات اسلام پناه برد. دختری که به زحمت کارشناسی می خواند، یعنی حتماً همسرش باید کارشناس ارشد باشد، مهریه اش نیز بالا می رود و اینها نابهنجاری است.

خانمی که تا سی سالگی درس می خواند و ازدواج نمی‎کند، بدان معناست است که این سرمایه انسانی فعال نیست. سرمایه انسانی زن وقتی فعال می شود که همسری، مادری و خانه داری او فعال شود.

/9457/402/ر